میراث تاریخی گیلان، گنجینه‌ای ارزشمند از هزاره‌های تمدن کهن این سرزمین است که هر از گاهی با تلاش‌های اداره کل میراث فرهنگی ورق می‌خورد تا پیشینه غنی و تمدن دیرپای این خطه بر ما آشکار شود. در همین راستا، این اداره کل به منظور تأکید بر اهمیت حفظ و احیای آثار تاریخی و نقش آن‌ها در توسعه پایدار استان، اقدام به برگزاری تور یک روزه خبری برای آشنایی بیشتر با ظرفیت‌های فرهنگی، گردشگری و تاریخی شهرک تاریخی ماسوله کرد.
در این تور یک روزه، جمعی از عکاسان و خبرنگاران رسانه‌های مختلف استان گیلان، شهر رشت را به مقصد شهرک تاریخی ماسوله ترک کردند و پس از عبور از جنگل‌های سرسبز هیرکانی، برای کشف ریشه‌های فرهنگی و تاریخی گیلانیان، راهی منطقه بالادست شهر تاریخی ماسوله، موسوم به «کهنه ماسوله» شدند.
«کهنه ماسوله» که در حدود ۱۰ کیلومتری شمال غرب شهر تاریخی ماسوله، ۳۶ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن و ۷۵ کیلومتری شهرستان رشت واقع شده است، در بخش سردار جنگل شهرستان فومن و در ارتفاع تقریبی ۱۸۷۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح آب‌های آزاد در کوه‌های ماسوله داغ قرار دارد و سه استان گیلان، زنجان و اردبیل را به یکدیگر پیوند می‌دهد. دسترسی به این محوطه تاریخی از طریق جاده خاکی ماسوله به خلخال امکان‌پذیر است که از بخش‌های جنوب شرقی، جنوبی و غربی آن عبور می‌کند.
شناسایی بیش از ۹۰ درصد آثار تاریخی گیلان
ولی جهانی، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، با اشاره به شناسایی بیش از ۹۰ درصد آثار تاریخی استان از آستارا تا رودسر، اظهار داشت: «با توجه به تنوع اقلیمی گیلان، بیشتر آثار تاریخی در مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی کشف شده‌اند، در حالی که مناطق جلگه‌ای آثار کمتری را به نمایش گذاشته‌اند.» وی افزود: «خوشبختانه از دهه ۸۰ تاکنون، کاوش‌های باستان‌شناسی متعددی در مناطق مختلف استان، به‌ویژه در دشت و جلگه‌های گیلان انجام شده که عمده‌ترین آن‌ها مربوط به آثار دوره اسلامی است.» جهانی تصریح کرد: «شهرک تاریخی ماسوله، شهر گسگر در صومعه‌سرا، لیسارد تالش و شیخ‌نشین شاندرمن، قلعه گردن در شرق گیلان از جمله آثار تاریخی جلگه هستند که قدمت آن‌ها به دوره اول قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و به نوعی مناطق کوهپایه‌ای و جلگه‌ای را در بر می‌گیرند.»
کهنه ماسوله؛ مرکز تولید آهن ایران در دوران قدیم
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی گیلان، یکی از مهم‌ترین نقاط تاریخی معرفی شده، سایت باستانی کهنه ماسوله است که در دوران اسلامی مرکز تولید آهن و صنعت چلنگری بوده و آثار متعددی از جمله کوره‌های فلزکاری و معادن آهن در این منطقه کشف شده است. وی افزود: «شواهدی از یک کوره کوچک چلنگری تخریب‌شده به صورت خاک حرارت‌دیده، آثار فراوان ذغال و گل کوبیده در بخش بالایی این سازه و بر روی کف صخره طبیعی به دست آمده است.»
ولی جهانی با تأکید بر اهمیت ثبت جهانی شهرک تاریخی ماسوله اضافه کرد: «پرونده ثبت جهانی ماسوله در مراحل پایانی قرار دارد و تنها رفع برخی ایرادات جزئی باقی مانده است.» وی همچنین از ورود هیئت چینی به گیلان در خردادماه سال جاری برای ادامه کاوش‌ها و بازشناسی آثار باستانی این منطقه خبر داد و گفت: «کاوش این منطقه گامی مهم در تکمیل پرونده ثبت جهانی خواهد بود.» مدیر کل میراث فرهنگی گیلان افزود: «کاوش‌های اخیر منجر به کشف ابزارآلات فلزی، بقایای آهنگری و کوره‌های فلزکاری شده که نشان‌دهنده اهمیت این منطقه در قرون گذشته است.»
قدمت تاریخی گیلان؛ از پارینه‌سنگی تا امروز
جهانی با اشاره به قدمت تاریخی گیلان از دوره پارینه‌سنگی تاکنون تصریح کرد: «بر اساس کاوش‌های صورت گرفته، قدمت تاریخی استان گیلان به ۲۳۰ هزار سال پیش و دوره پارینه‌سنگی بازمی‌گردد.» وی غار رشی را از جمله کشفیات مهم این دوره در استان گیلان عنوان کرد و افزود: «ابزارهای سنگی و اشیای تاریخی ارزشمند آن اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.»
دستاوردهای ملی و جهانی
مدیر کل میراث فرهنگی گیلان در ادامه به دستاوردهای ملی و جهانی این اداره کل در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: «از بعد از انقلاب اسلامی تاکنون، ۱۲۷۰ اثر تاریخی گیلان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، در حالی که پیش از انقلاب اسلامی تنها تعداد محدودی از این آثار ثبت شده بود.» جهانی همچنین با اشاره به ثبت جهانی سه سایت از جنگل‌های هیرکانی و کاروانسرای تی‌تی در فهرست میراث جهانی گفت: «شهر تاریخی ماسوله نیز در آستانه ثبت جهانی قرار دارد.»
حمایت از بخش خصوصی در مرمت و بهره‌برداری بناهای تاریخی
مدیر کل میراث فرهنگی گیلان در ادامه با اشاره به اهمیت تحقق شعار سرمایه‌گذاری برای تولید، به برنامه‌های این اداره کل در بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی در مرمت و بازسازی بناهای تاریخی به منظور بهره‌برداری از آن‌ها پرداخت و گفت: «تعداد ۲۳۵ بنای تاریخی در اختیار دستگاه‌های دولتی قرار دارد که در فازبندی‌های مختلف به بخش خصوصی واگذار خواهند شد.» جهانی افزود: «این اقدامات با هدف مرمت، حفظ و بهره‌برداری با کاربری‌هایی همچون موزه، بوتیک‌هتل و رستوران، با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال انجام است.» وی همچنین از افتتاح ساختمان اخوان به عنوان اولین بوتیک‌هتل شمال کشور در هفته میراث فرهنگی خبر داد و گفت: «رستوران همدانی در رشت نیز در این هفته به بهره‌برداری می‌رسد.»
