مسجد و بقعه چهار پادشاهان لاهیجان، اکنون به عنوان یکی از آثار برجسته تاریخی و مذهبی استان گیلان شناخته می‌شود. این بنا نه تنها محل آرامش چهار تن از سادات کیایی، از جمله پادشاهان و سرآمدان دینی دوران صفویه است، بلکه با معماری منحصربه‌فرد، نقوش هنری زیبا و داستان‌های پنهان تاریخی‌اش توجه گردشگران و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در ادامه به بررسی دقیق تاریخچه، ساختار معماری، ویژگی‌های فرهنگی و اهمیت این مکان در تاریخ لاهیجان پرداخته‌ایم.
تاریخچه و پشت‌صحنه تاریخی
در قلب شهر لاهیجان، مسجد و بقعه چهار پادشاهان به محله‌ای تاریخی نزدیک به میدان وحدت قرار دارد. این بنای باستانی نخستین بار به عنوان تدفین سید خورکیا، شهدای کینه‌ای از دوران تیموری، پایه‌گذاری شد. با ادامه‌ی روند تدفین سایر سرآمدان دینی – از جمله سید علی کیا، سید رضا کیا و سید رضی کیا، این مکان به نام «چهار پادشاهان» شهرت یافت.
نام چهار پادشاهان هم‌چون نشانه‌ای از احترام و ارادت به سرآمدان دینی و سیاسی محسوب می‌شود؛ چرا که در برخی از مناطق ایران، افراد برجسته روحانی با این لقَب دلنشین مورد توجه قرار می‌گیرند. سلسله کیایی که نسبشان به اهل بیت و امام زین‌العابدین (ع) برمی‌گردد، در قرون هفتم و هشتم هجری، نفوذ صنعتی و معنوی خود را در مناطق شمالی ایران به رخ کشیده است.
معماری منحصر به فرد و نقوش هنری
مسجد و بقعه چهار پادشاهان لاهیجان به صورت مجتمع مستطیلی با چهار اتاق اصلی و ایوانی در بخش شمالی طراحی شده است. ایوان وسیع این بنا با طول حدود ۷۴ متر و عرض تقریبی ۳.۳۵ متر، به وسیله‌ی شش ستون سنگی تزئین‌شده با کاشی‌کاری‌های قاجاری، جلوه‌ای از هنر و اصالت معماری ایرانی به نمایش می‌گذارد.
هر یک از اتاق‌ها به عنوان مقبره‌ای برای دفن سروران کیایی به کار رفته و در بخش شرقی، اتاقی ویژه با صندوق‌های چوبی و سنگ‌های مرمرین، نشانی از دقت در طراحی و هنر منبت‌کاری قدیمی است. کتیبه‌هایی به خط کوفی و نگارش محمد بن داود کیا، به همراه نقاشی‌های دیواری با مضامین عاشورایی و صحنه‌های کربلا، به این اثر ارزش هنری و معنوی دوچندان می‌بخشد. باوجود گذشت سال‌ها، کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های نستعلیق شاهدی بر هنرمندی دوره‌های تاریخی و تلاش برای حفظ میراث فرهنگی در این بنای ارزشمند است.
اهمیت فرهنگی، مذهبی و آیینی
مسجد و بقعه چهار پادشاهان لاهیجان، به عنوان یک قطب فرهنگی و مذهبی در قلب گیلان شناخته می‌شود. این مکان نه تنها محل تدفین سروران دینی است، بلکه هر ساله میزبان مراسم‌های سنتی مانند «علم‌بندی» و «علم‌واچینی» در ایام محرم و صفر می‌باشد. این مراسم‌ها علاوه بر احیای آیین‌های شیعی، پیوندی عمیق میان تاریخ، فرهنگ و معنویت در جامعه ایجاد می‌کنند.
بازدید از این بنای تاریخی، فرصتی است برای درک بهتر نقش سرآمدان دینی و تاثیر عمیق آنان بر روی فرهنگ و سیاست منطقه‌ای، به ویژه در دوران صفویه و تیموری، و همچنین شناخت طعم و رنگ معماری سنتی شمال ایران.
موقعیت مکانی و دسترسی آسان
این اثر تاریخی در ابتدای خیابان کاشف لاهیجان، روبروی مسجد جامع و در نزدیکی حمام گلشن قرار گرفته است. نزدیکی این بنا به بازارهای سنتی و دیگر جاذبه‌های تاریخی شهر، آن را به نقطه‌ی مهمی در مسیر گردشگری لاهیجان تبدیل کرده است. دسترسی آسان از طریق جاده‌های ویلایی و شهرسازی سنتی، آن را به مقصدی محبوب برای تاریخ‌دوستان، پژوهشگران و زائران تبدیل کرده است.
چالش‌ها و راهکارهای مرمت
با گذشت زمان و تغییر شرایط اقلیمی، برخی از نقاشی‌های دیواری و عناصر تزئینی بنا در اثر تعمیرات نادرست دچار آسیب شده‌اند. اهمیت حفظ و مرمت دقیق این اثر، نه تنها برای حفظ میراث فرهنگی بلکه برای جذب گردشگران بیشتر، ضروری به نظر می‌رسد. کارشناسان بر آن‌اند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و رویکرد مرمت حفاظت‌شده، نگهداری و احیای این بنای تاریخی را به بهترین شکل ممکن انجام دهند.
مسجد و بقعه چهار پادشاهان لاهیجان، رمزگشای تاریخ پر فراز و نشیب سرآمدان دینی و فرهنگی گیلان است. این اثر با معماری سنتی و نقوش هنری بی‌بدیل خود، پلی میان گذشته و حال و همچنین بین زائران مذهبی و گردشگران تاریخ‌دوست محسوب می‌شود. گسترش آگاهی عمومی از این بنای ارزشمند و تلاش برای بهبود امکانات گردشگری می‌تواند نقش بسزایی در حفظ میراث فرهنگی و جذب نسل‌های جدید ایفا نماید.
اگر به آثار تاریخی و معماری سنتی علاقه دارید، می‌توانید در کنار بازدید از مسجد و بقعه چهار پادشاهان، از جاذبه‌های دیگری مانند بازار قدیمی لاهیجان، حمام گلشن و سایر مساجد تاریخی شهر نیز دیدن کنید. این تجربه‌ی کلی از فرهنگ و هنر گیلان، سفر شما را به یک ماجراجویی فرهنگی و معنوی بی‌نظیر تبدیل خواهد کرد.
باتشکر
عضوت شما در خبرنامه تایید شد