قبرستان گبری درگز، یکی از گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی ایران، دریچه‌ای به آیین‌ها و باورهای زرتشتیان در گذشته است. این مکان باستانی در نزدیکی شهر درگز در استان خراسان رضوی، با قدمتی از دوران ایلخانی، نه‌تنها یک جاذبه تاریخی، بلکه نمادی از فرهنگ و اعتقادات زرتشتیان است. در این مقاله، با ویژگی‌ها، تاریخچه و اهمیت این قبرستان آشنا می‌شویم و شما را به سفری در دل تاریخ ایران دعوت می‌کنیم.
قبر گبری چیست؟
واژه «گبر» در تاریخ ایران به زرتشتیان اشاره دارد و ریشه در کلمه آرامی «گَبْرا» به معنای «مرد» دارد. این واژه در دوران ساسانی برای زرتشتیان ساکن میان‌رودان به کار می‌رفت و پس از ورود اسلام، به‌طور کلی برای زرتشتیان استفاده شد. در حوزه باستان‌شناسی، «قبر گبری» به قبرها و قبرستان‌های متعلق به زرتشتیان اطلاق می‌شود که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند، از جمله:
جهت‌گیری قبرها: قبرها معمولاً رو به خورشید ساخته می‌شدند، که با باور زرتشتیان به نور و پاکی اهورامزدا همخوانی دارد.
اشیای همراه متوفی: اشیایی مانند ظروف سفالی، زیورآلات، خنجر، سکه یا حتی گنج‌نامه‌ها در کنار درگذشتگان قرار می‌گرفت، که نشان‌دهنده اعتقاد به زندگی پس از مرگ است.
دفن حیوانات: در برخی موارد، حیوانات وفادار مانند اسب یا سگ همراه صاحبشان دفن می‌شدند.
این ویژگی‌ها، قبرهای گبری را به منابعی ارزشمند برای مطالعه فرهنگ و آیین زرتشتی تبدیل کرده‌اند.
معرفی قبرستان گبری درگز
واقع در ۲۰ کیلومتری شهر درگز، در نزدیکی روستای پالکانلو در استان خراسان رضوی، قبرستان گبری روی تپه‌ای با ارتفاع حدود ۱۰ متر از زمین‌های اطراف قرار دارد. این قبرستان در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و قدمت آن به قرون ۶ تا ۹ هجری قمری (دوران ایلخانی) بازمی‌گردد.
بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی، این قبرستان توسط زرتشتیان مهاجر به روستاهای پالکانلو، جلفا و خیرآباد مرکزی ایجاد شده است. قبرها به‌صورت پراکنده روی تپه قرار دارند و ساختار آن‌ها نشان‌دهنده آیین‌های خاص خاکسپاری زرتشتیان است.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد قبرستان گبری درگز
قبرستان گبری درگز در فضایی به وسعت ۲۶۷ در ۳۲۰ متر گسترده شده و ویژگی‌های زیر آن را متمایز می‌کند:
جهت‌گیری رو به خورشید: قبرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که با باورهای زرتشتی به نور و روشنایی هماهنگ باشند.
اشیای مدفون: از کاسه‌های سفالی ساده در قبرهای افراد فقیر تا خنجر، سپر و زیورآلات در قبرهای افراد برجسته، نشان‌دهنده تنوع اجتماعی و اعتقاد به زندگی پس از مرگ است.
دفن حیوانات: در برخی قبرها، بقایای حیواناتی مانند اسب یا سگ یافت شده که نشان‌دهنده اهمیت این حیوانات در زندگی متوفی است.
ساختار سلسله‌مراتبی: قبرهای موبدان و سرداران زرتشتی در بالاترین نقطه تپه و در صف اول قرار دارند و با هدایای ارزشمندتری همراه هستند.
اهمیت تاریخی و فرهنگی قبرستان گبری
قبرستان گبری درگز سندی زنده از تداوم فرهنگ زرتشتی در ایران پس از ورود اسلام است. این مکان نشان‌دهنده همزیستی مسالمت‌آمیز زرتشتیان با دیگر جوامع در دوره‌های میانه اسلامی است. مطالعه این قبرستان به مورخان و باستان‌شناسان کمک می‌کند تا جزئیات بیشتری از زندگی روزمره، باورها و آیین‌های زرتشتیان در آن دوره به دست آورند.
این قبرستان همچنین به‌عنوان یک جاذبه گردشگری تاریخی، برای علاقه‌مندان به تاریخ ایران و آیین زرتشتی جذابیت دارد. بازدید از این مکان، فرصتی برای درک عمیق‌تر فرهنگ و تاریخ ایران باستان فراهم می‌کند.
چگونه به قبرستان گبری درگز برویم؟
برای بازدید از قبرستان گبری، می‌توانید به شهر درگز در استان خراسان رضوی سفر کنید. این شهر از طریق اتوبوس، قطار یا خودروی شخصی به‌راحتی قابل دسترسی است. سامانه‌های آنلاین مانند مستربلیط امکان رزرو بلیط اتوبوس یا قطار را فراهم می‌کنند. قبرستان در فاصله‌ای کوتاه از روستای پالکانلو قرار دارد و بازدید از آن رایگان است، که آن را به مقصدی مقرون‌به‌صرفه برای گردشگران تبدیل می‌کند.
سوالات متداول درباره قبرستان گبری درگز
۱. قبرستان گبری درگز کجاست؟
این قبرستان در ۲۰ کیلومتری شهر درگز، نزدیک روستای پالکانلو در استان خراسان رضوی، روی تپه‌ای با ارتفاع ۱۰ متر قرار دارد.
۲. قبر گبری چیست؟
قبر گبری به محل دفن زرتشتیان گفته می‌شود که با ویژگی‌هایی مانند جهت‌گیری رو به خورشید و قرار دادن اشیای شخصی در کنار متوفی شناخته می‌شود.
۳. قدمت قبرستان گبری درگز چیست؟
قدمت این قبرستان به قرون ۶ تا ۹ هجری قمری (دوران ایلخانی) بازمی‌گردد و متعلق به زرتشتیان مهاجر به این منطقه است.
۴. چه اشیایی در قبرهای گبری یافت شده است؟
اشیایی مانند کاسه‌های سفالی، خنجر، سپر، زیورآلات، سکه و گاه گنج‌نامه‌ها در کنار بقایای حیواناتی مانند اسب یا سگ در این قبرها کشف شده است.
۵. آیا بازدید از قبرستان گبری هزینه دارد؟
خیر، بازدید از این قبرستان رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه ورودی ندارد.
قبرستان گبری درگز، با قدمتی بیش از هزار سال، نه‌تنها یک اثر تاریخی، بلکه نمادی از فرهنگ و آیین زرتشتیان در ایران است. این مکان با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، مانند جهت‌گیری قبرها و اشیای مدفون، پنجره‌ای به باورهای کهن زرتشتیان باز می‌کند. اگر به تاریخ، باستان‌شناسی یا فرهنگ ایران علاقه‌مند هستید، بازدید از این قبرستان می‌تواند تجربه‌ای غنی و به‌یادماندنی باشد. با سفر به درگز، این میراث ارزشمند را از نزدیک کشف کنید و با بخشی از تاریخ غنی ایران آشنا شوید.
باتشکر
عضوت شما در خبرنامه تایید شد
