پارک ملی دریایی نایبند: سفر به آخرین بهشت بکر خلیج فارس و مهد دلفین‌ها و مرجان‌ها

پارک ملی دریایی نایبند، یک جواهر بی‌همتا در سواحل نیلگون خلیج فارس است. این منطقه نه تنها به دلیل زیبایی‌های خیره‌کننده، بلکه به واسطه جایگاهش به عنوان اولین و تاکنون تنها پارک ملی دریایی ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نایبند با ترکیب شگفت‌انگیزی از اکوسیستم‌های خشکی و دریایی، میزبان گونه‌های نادر و زیستگاه‌های کم‌نظیری است که آن را به یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت‌شده جهان تبدیل کرده است.

موقعیت جغرافیایی و تاریخچه حفاظت

پارک ملی دریایی نایبند کجاست؟ این منطقه حفاظت‌شده وسیع با مساحتی حدود ۴۹٬۸۱۵ هکتار (شامل ۲۷٬۳۱۵ هکتار پهنه دریایی و ۲۲٬۵۰۰ هکتار خشکی)، در مرز دو استان جنوبی کشور، یعنی بوشهر (شهرستان عسلویه) و هرمزگان (شهرستان پارسیان)، گسترده شده است.

• تاریخچه: تاریخ حفاظت از خلیج نایبند به دهه ۱۳۵۰ شمسی بازمی‌گردد. پس از سال‌ها محافظت، این منطقه سرانجام در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴ میلادی)، به طور رسمی به عنوان اولین پارک ملی دریایی ایران به ثبت رسید و در رده‌بندی جهانی IUCN در دسته II (پارک ملی) قرار گرفت.

• نقطه اتصال زاگرس و دریا: نایبند از نظر زمین‌شناسی نیز منحصر به فرد است. این منطقه در واقع نقطه اتصال رشته‌کوه‌های زاگرس به آب‌های خلیج فارس است که منجر به شکل‌گیری دماغه مرتفع نایبند با صخره‌های آهکی شده و چشم‌اندازی دراماتیک را ایجاد کرده است.

شاهکار تنوع زیستی: زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض

شهرت جهانی خلیج نایبند مدیون تنوع زیستی استثنایی آن در خشکی و دریا است. این منطقه به درستی به «خلیج گیاهان و جانوران» شهرت دارد:

۱. جاذبه‌های دریایی و زیر آب

• لاک‌پشت‌های دریایی: نایبند یکی از مهم‌ترین سایت‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی (که در خطر انقراض بحرانی قرار دارند) و لاک‌پشت‌های سبز در خلیج فارس است. حضور این موجودات نشان‌دهنده سلامت نسبی اکوسیستم دریایی منطقه است.

• دلفین‌ها: آب‌های عمیق این پارک زیستگاه مهمی برای دلفین‌های گوژپشت و دلفین‌های معمولی است که تماشای رقص آن‌ها یکی از دلایل اصلی سفر به این منطقه محسوب می‌شود.

• مرجان‌ها و علفزارهای دریایی: پهنه‌های دریایی نایبند دارای صخره‌های مرجانی سخت و نرم و علفزارهای دریایی وسیع هستند که بستر تغذیه و زاد و ولد بسیاری از ماهیان و آبزیان را فراهم می‌کنند.

۲. جنگل‌های حرا و پوشش گیاهی ساحلی

• جنگل‌های حرا (Mangroves): بزرگ‌ترین جنگل حرای استان بوشهر پس از نخیلو در این پارک قرار دارد. درختان حرا (Avicennia marina) با ریشه‌های هوایی خود، نه تنها زیبایی خاصی به منطقه می‌دهند، بلکه نقش یک مهد کودک طبیعی برای آبزیان را ایفا می‌کنند.

• انجیر معابد (لور): درختان کهنسال و زیبای انجیر معابد در بخش خشکی پارک نیز از دیگر جاذبه‌های گیاهی آن هستند.

۳. حیات وحش خشکی

• جبیر (غزال ایرانی): جبیر یا آهوی کویری، گونه شاخص حیات وحش خشکی نایبند است. این منطقه موفق‌ترین پروژه احیای جمعیت جبیر در ایران را تجربه کرده و چندین رأس از آن‌ها در سال‌های اخیر به طبیعت رهاسازی شده‌اند.

• پرندگان: این پارک به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان، میزبان بیش از ۱۵۰ گونه پرنده از جمله فلامینگوها و حواصیل‌ها است که بهشت پرنده‌نگری محسوب می‌شود.

بهترین زمان و مسیر دسترسی به نایبند

اگر قصد سفر به این بهشت گرمسیری را دارید، توجه به نکات زیر ضروری است:

• بهترین زمان بازدید: بهترین فصول برای بازدید از نایبند، از آبان تا پایان فروردین است. در این ماه‌ها آب و هوا معتدل و بسیار دلپذیر است و برای قایق‌سواری، پرنده‌نگری و پیاده‌روی در سواحل ایده‌آل است.

• مسیر دسترسی: دسترسی اصلی به پارک از مسیر جاده عسلویه به نخل تقی و روستای هاله امکان‌پذیر است. توجه داشته باشید که بخشی از مسیر دسترسی به منطقه حفاظت‌شده خاکی است؛ بنابراین استفاده از خودروهای شاسی‌بلند (کمک‌دار) توصیه می‌شود.

• فعالیت‌ها: در سفر به نایبند حتماً قایق‌سواری در جنگل‌های حرا، بازدید از صخره‌های مرتفع دماغه و تماشای حیات دریایی را در برنامه خود قرار دهید.

اهمیت حفظ پارک ملی دریایی نایبند

پارک ملی نایبند با وجود توسعه صنعتی در مناطق اطراف (مانند عسلویه)، همچنان نمادی از مقاومت طبیعت و میراث زیست‌محیطی ایران است. حفاظت از این منطقه نه تنها برای بقای گونه‌های در خطر انقراض، بلکه برای حفظ سلامت کلی خلیج فارس حیاتی است. به عنوان گردشگر، همواره به یاد داشته باشید که با رعایت اصول گردشگری مسئولانه (مانند عدم آسیب به مرجان‌ها و عدم رهاسازی زباله)، در بقای این جواهر دریایی سهم داشته باشید.